Soðuk þekillendirme, makine, otomotiv, elektronik ve havacýlýk baþta olmak üzere birçok alanda yaygýn kullanýlan etkili sac metal þekillendirme iþlemlerinden biridir. Soðuk þekillendirmede, sac malzeme hidrolik veya mekanik bir pres kullanýlarak kalýp yardýmýyla þekillendirilir. Bu yöntemle yüksek sac malzemelerde kesme, sývama, form verme gibi iþlemler hassas toleranslarda ve seri þekilde gerçekleþtirilir. Bu üstün özelliklerinden dolayý soðuk þekillendirme üzerine birçok çalýþma yapýlmýþ ve uygulamalarý birçok alanda görülebilmektedir. Preslerde ilk ayar (set-up) þekillendirme proseslerinin en çok zaman alan ve en masraflý aþamasýdýr. Özellikle yeni ve özel parçalar için pres üzerinde deneme-yanýlma yöntemi uygulandýðý varsayýldýðýnda önceden öngörülemeyen þekillendirme hatalarý ve kalýp kýrýlmalarý ortaya çýkabilmektedir. Endüstride geliþmiþ simülasyon programlarý ile olasý þekillendirme ve kalýp problemleri önceden tespit edilebilmekte ve prototip üretim ile deney yapýlmasýna gerek kalmadan tasarým iyileþtirmesi yaparak pres üzerinde karþýlaþýlabilinecek hatalar en aza indirgenebilmektedir. Bu sayede maliyet ve zaman kayýplarýnýn önüne geçilmiþ olunmaktadýr.
Sonlu elemanlar yöntemi (SEY), günümüzde en uygun deney parametrelerini belirlemek için etkili bir araç olarak yaygýn bir þekilde kullanýlmaktadýr. Çalýþmada sonlu elemanlar yöntemi olarak Simufact.forming programý kullanýlmýþtýr. Prototip ürün çalýþmasýnda, ürün gerekliliðinde bulunan soðuk þekillendirmeye uygun akma dayanýmýna sahip DC04 sac malzemesi kullanýlmýþtýr. Sonlu elemanlar yöntemi ile simülasyon uygulamalarý ile prototip üretim öncesi ürün ve kalýp doðrulama çalýþmalarý gerçekleþtirilmiþtir. Gerçekleþtirilen simülasyon uygulamalarý incelenip ürünün teknik resim toleranslarý ile karþýlaþtýrma yapýlarak üretim öncesi proses ve kalýp düzenlemeleri yapýlmýþtýr. Ürün çýktýlarý incelendiðinde simülasyon sonuçlarýndan elde edilen verilerle yaklaþýk %90 oranýnda eþleþme olduðu gözlemlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Soðuk Þekillendirme, Sonlu Elemanlar Yöntemi, Sac Sývama
|
