Teknolojinin gelişmesi ile otomotiv endüstrisi sürekli gelişim içerisindedir. Bu gelişim beraberinde araç güvenliği ve performansı konularını öne çıkarmaktadır. Fren balataları araç güvenliği ve performansını etkileyen önemli bir bileşendir. Bu bileşen sürücü güvenliği için aracın hızını kontrol etme ve durdurmak için kullanılmaktadır. Fren balataları, yüksek sıcaklıklara dayanıklı, korozyona, aşınmaya ve sürtünmeye karşı dirençli kompozit malzemedir. Fren balatası içerisinde bulunan malzemeler özelliklerine göre dört gruba ayrılmaktadır. Bunlar; sürtünme düzenleyici, destek malzemesi, dolgu malzemesi ve bağlayıcıdır. Bağlayıcı; balata içerisinde bulunan malzemelerin birbirlerine bağlanması için kullanılan malzemedir. Bağlayıcı olarak genellikle fenol formaldehit reçine kullanılmaktadır. Balata, pres anında sıcaklıkla birlikte reçine kürlenmekte ve malzemeleri adezyon kuvvetiyle bağlamaktadır. Reçinenin üretim anında kürlenme süresi otomasyon için önemli etkendir. Bu nedenle reçine kürleme süresinin azaltıldığında endüstriyel üretimde ciddi süreler elde edilmesini sağlar. Buda üretim hacminin artışına imkan verir. Kürleme süresi azaltılırken aynı zamanda kürlemenin tam anlamıyla yapılması önemlidir. Bu nedenle kürleme süresinin aşırı azaltılması, kürlemenin yetersiz olmasına neden olabilir.
Bu çalışma, Beşer Balatacılık A.Ş. bünyesinde gerçekleştirilmiştir. Mevcut üretimde fenol formaldehit reçineli balata içeriği referans alınmış, ikinci balata içeriğinde bağlayıcı olarak kullanılan fenol formaldehit reçine çıkarılmış ve yerine hızlı kürlenen reçine kullanılmıştır. Balata üretiminde toz metalurji yöntemi olan sıcak pres kullanılmıştır. Üretim esnasında balata 5, 10, 15 ve 100 saniye olmak üzere toplamda 130 saniye süre ile dört defa preslenmiştir. Presleme esnasında gaz atımı için 2 saniye süreli 3 defa gaz çıkışı sağlanmıştır. Referans alınan balata ise 6 defa pres ve 5 defa gaz alarak toplamda 180 saniye preslenmiş, 10 saniye gaz çıkışı sağlanmıştır. Pres sonrası balatalar fırınlanmış ve fırınlama sonrası yapılan performans testleri sonucunda hızlı kürlenen reçine içerikli balata sürtünme katsayısının 0,52, fenol formaldehit reçine içerikli balata sürtünme katsayısının 0,50 olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda üretimde toplamda 54 saniye kazanım gerçekleştirilmiştir.
ORCID NO: 0009-0002-3265-8088
Anahtar Kelimeler: Fren balatası, imalat, fenol formaldehit reçine, sürtünme, aşınma
|
