Sac metal kalýpçýlýðý otomotiv, beyaz eþya, havacýlýk gibi sektörlerde yoðun olarak kullanýlmaktadýr. Seri ve ekonomik üretime olanak saðladýðý için günümüzde vazgeçilmez üretim proseslerinden birisi olan kalýpçýlýk sektöründe, kalýp tasarýmý parçaya özgü ve tecrübeler ýþýðýnda yapýldýðý için ön görülemeyen birçok sorunla karþýlaþýlmaktadýr. Bu sorunlardan bazýlarý geri yaylanma, çapak, yýrtýlma, potlaþma þeklinde sýralanabilir. Bu çalýþmada odaklanýlan sorun çapak problemidir. Çapak oluþumunun birçok sebebi olabilir. Kesme boþluðu yanlýþ seçilmiþse gerekenden fazla boþluk býrakýlmýþsa üretilen sac parçada çapak görülmesi kaçýnýlmazdýr. Aksi halde küçük kesme boþluðu verilmesi durumunda ise yüzey çapaksýzdýr fakat zýmba çok hýzlý aþýnýr ve kýsa bir süre sonra deðiþtirilmesi gerekir. Kesme boþluðu sac malzeme özelliklerine, sac malzeme kalýnlýðýna ve zýmbaya ve kesme geometrisi gibi faktörler göz önünde bulundurularak optimum aralýkta seçilmelidir. Optimum kesme boþluðu literatürde sac kalýnlýðýnýn %2 - %10 olarak bildirilmiþtir. Kesme boþluðunun doðru seçilmesiyle sorun ortadan kalkmayabilir. Bu durumun sebebi ise merkezlenmeyen delme veya kesme zýmbalarýndan kaynaklanýr. Eðer merkezleme saðlýklý deðilse, bir taraf hassas kesilmiþ yüzeye sahipken diðer tarafta çapak oluþabilir. Kesme boþluðu ve merkezleme doðru yapýldýðýnda aþýnma en aza iner ve zýmba ömrü uzar. Doðru seçilmeyen parametreler doðru kesme iþlemini yapamaz ve kalite bakýmýndan istenmeyen yuvarlanma yüksekliðiyle kýrýlma yüksekliðini artabilir. Bunun yanýnda sac malzeme kesmeye uðramadan akar ve pekleþerek koparsa flanþlama gibi bir sonraki þekillendirme iþlemlerinde çatlaklar ve yýrtýlmalar görülebilir. Bu çalýþmada karþýlaþýlan çapak problemi bu bilgiler ýþýðýnda incelenmiþtir. Çapaðýn sebebi merkezleme hatasýndan kaynaklandýðý tespit edilmiþ, merkez kaçýklýðýnýn zýmbanýn kesme ve delme anýnda rijitliðini koruyamamasý olduðu saptanmýþtýr. Yeni bir tasarýmla zýmba rijit hale getirilmiþ ve çapak sorunu ortadan kaldýrýlmýþtýr
Anahtar Kelimeler: Kalýp, Merkezleme, Kesme Boþluðu, Çapak
|
